PM Dhan Dhanaya Krishi Yojana 2025: शेती हा आपल्या देशाचा कणा आहे, आणि शेतकरी हा आपल्या अन्नसुरक्षेचा आधारस्तंभ. मात्र, अलीकडच्या काळात हवामान बदल, उत्पादन खर्चातील वाढ, बाजारभावातील चढ-उतार, पिकांचे नुकसान, साठवण सुविधांची कमतरता यामुळे शेतकऱ्यांचे जीवन अधिक कठीण झाले आहे. या पार्श्वभूमीवर केंद्र सरकारने एक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे.
PM Dhan Dhanaya Krishi Yojana 2025
केंद्र सरकारने 17 जुलै 2025 रोजी घेतलेल्या मंत्रिमंडळाच्या बैठकीत पंतप्रधान धनधान्य कृषी योजनेला अधिकृत मंजुरी दिली आहे. योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी 2025 पासून पुढील सहा वर्षांसाठी (2031 पर्यंत) मान्यता देण्यात आली असून, या योजनेमुळे सुमारे 1.7 कोटी शेतकऱ्यांना थेट लाभ मिळणार आहे.
2025 च्या केंद्रीय अर्थसंकल्पात अर्थमंत्री निर्मला सितारमण यांनी या योजनेची घोषणा केली होती. त्यानंतर आता ही योजना प्रत्यक्षात आणण्यासाठी केंद्र सरकारने हालचाली सुरू केल्या आहेत. 36 वेगवेगळ्या कृषी योजना या एका योजनेंतर्गत एकत्र करण्यात आल्या असून, कृषी विकासात समन्वय साधण्याचा आणि अधिक परिणामकारकता आणण्याचा प्रयत्न करण्यात आला आहे.
योजनेचे उद्दिष्ट (Objectives of PM Dhan Dhanaya Krishi Yojana 2025)
या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना केवळ आर्थिक सहाय्यच मिळणार नाही, तर त्यांना तंत्रज्ञान, गुणवत्ता, भांडवली सहाय्य, पायाभूत सुविधा आणि बाजारपेठ मिळवणे यांमध्येही मोठा फायदा होणार आहे. विशेषतः 100 अशा जिल्ह्यांची निवड करण्यात आली आहे, जिथे शेती उत्पादनक्षमता तुलनात्मकदृष्ट्या कमी आहे. अशा जिल्ह्यांमध्ये विशेष लक्ष केंद्रित करून उत्पादनवाढ साध्य करणे, हे योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.
योजनेची वैशिष्ट्ये कोणती ? (New agriculture scheme 2025)
1. कृषी विकासावर विशेष लक्ष:
• देशातील अशा 100 जिल्ह्यांची निवड करण्यात येणार आहे, जिथे कृषी उत्पादनक्षमता कमी आहे.
• या जिल्ह्यांमध्ये विविध उपयोजनांद्वारे पायाभूत सुधारणा केली जाणार आहे.
• यातून 1.7 कोटी शेतकऱ्यांना थेट लाभ होईल.
2. शाश्वत आणि हवामान-प्रतिरोधक शेती:
• हवामान बदलाचा फटका सहन करणाऱ्या पद्धतीचा अवलंब करण्यावर भर.
• पाण्याच्या कार्यक्षम वापरावर आधारित शेती पद्धती (जसे की ड्रिप सिंचन, स्प्रिंकलर).
• अचूक शेती तंत्रज्ञानाचा वापर (Precision Agriculture).
3. शेतकऱ्यांसाठी आर्थिक सहाय्य:
• अल्पकालीन आणि दीर्घकालीन कर्जासाठी सहकार्य.
• बी-बियाणे, खत, कृषी अवजारं खरेदीसाठी निधी.
• ट्रॅक्टर, कृषी पंप, ड्रोन, मळणी यंत्र यांसाठी अर्थसहाय्य.
4. कापणीनंतरच्या पायाभूत सुविधा:
• ग्राम व ब्लॉक स्तरावर साठवण गोदामं उभारणं.
• शीतगृहांची निर्मिती.
• स्थानिक बाजारात थेट विक्रीसाठी रसद व्यवस्था मजबूत करणे.
5. सिंचन विस्तार आणि जलसंधारण:
• सिंचनाच्या सुविधा अधिक कार्यक्षम बनवण्यासाठी विशेष योजना.
• जलसंधारणासाठी चेक डॅम, शेततळं, बंधाऱ्यांवर काम.
• पिकांची सिंचन तीव्रता वाढवणं व पीक सुरक्षितता प्राप्त करणे.
6. तंत्रज्ञान समावेश:
• कृत्रिम बुद्धिमत्ता, ड्रोन, GIS, IoT सारख्या आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर.
• कृषी डाटा अॅनालिटिक्सद्वारे निर्णय घेण्याची क्षमता वाढवणं.
• शेतकऱ्यांना मोबाईल अ‍ॅप्सद्वारे मार्गदर्शन.
महिला शेतकऱ्यांसाठी विशेष प्रोत्साहन (Women farmer benefits in PM Dhan Dhanaya Yojana)
महिला शेतकरी हे ग्रामीण अर्थव्यवस्थेचे महत्त्वाचे घटक आहेत. या योजनेअंतर्गत त्यांना पुढे येण्यासाठी खास प्रोत्साहन दिलं जाईल. महिला स्वयं-सहायता गटांना बी-बियाणे निर्मिती, प्रक्रिया उद्योग, अन्न साखळी प्रकल्प यामध्ये सहभागी करून रोजगारनिर्मितीचा मार्ग मोकळा केला जाईल.
रोजगार निर्मितीवर भर
या योजनेत केवळ शेतीच नव्हे तर ग्रामीण रोजगार निर्मितीवरही विशेष भर देण्यात आला आहे. कृषी पूरक उद्योग जसे की अन्न प्रक्रिया, बियाणे निर्मिती, गोदाम व्यवस्थापन, स्थानिक विक्री इत्यादी माध्यमातून नव्या रोजगार संधी उपलब्ध करून दिल्या जातील.
योजना राबविण्याची पद्धत
या योजनेची अंमलबजावणी राज्य सरकारांच्या सहकार्याने केली जाणार आहे. केंद्र सरकार धोरणात्मक व वित्तीय सहाय्य करेल, तर राज्य सरकारं जिल्हास्तरावर योजनांचं अंमलबजावणी करतील.
नवीन डिजिटल पोर्टल व अ‍ॅप्सच्या माध्यमातून शेतकऱ्यांना अर्ज करण्याची, सहाय्य मिळवण्याची व माहिती मिळवण्याची सुविधा दिली जाईल. पारदर्शकता, गतिमानता आणि परिणामकारकता यासाठी तंत्रज्ञानाचा मोठ्या प्रमाणावर वापर केला जाईल.
पंतप्रधान धनधान्य कृषी योजनेचे फायदे (PM Dhan Dhanaya Krishi Yojana Benefits)
• आर्थिक सहाय्य: शेतकऱ्यांना शेतीसाठी आवश्यक असलेल्या बी-बियाणे, खत, कृषी अवजारे, ट्रॅक्टर, सिंचन साधने आदींसाठी केंद्र सरकारकडून आर्थिक मदत दिली जाईल.
• उत्पादनात वाढ: दर्जेदार बियाणे, अचूक शेती तंत्रज्ञान आणि आधुनिक साधनांच्या वापरामुळे शेती उत्पादन वाढवले जाईल.
• साठवणूक सुविधांचा विकास: शेतकऱ्यांच्या पिकांचे नुकसान टाळण्यासाठी ग्राम व ब्लॉक स्तरावर शीतगृह, गोदामं, साठवण केंद्रांची निर्मिती केली जाईल.
• सिंचन सुविधा सुधारणा: कार्यक्षम पाण्याच्या वापरासाठी ड्रिप सिंचन, स्प्रिंकलर यंत्रणा यांचा विस्तार होईल, ज्यामुळे पीक उत्पादनात सातत्य आणि वाढ होईल.
• हवामान-प्रतिरोधक शेतीचा अवलंब: बदलत्या हवामानाशी जुळवून घेणाऱ्या पीक पद्धती, मातीची गुणवत्ता वाढवणाऱ्या उपाययोजनांचा समावेश केला जाईल.
• तंत्रज्ञानाचा वापर: अचूक शेतीसाठी GIS, ड्रोन, IoT, मोबाईल अ‍ॅप्स यांचा उपयोग करून शेतकऱ्यांना मार्गदर्शन व पिकांवर नियंत्रण ठेवता येईल.
• महिला शेतकऱ्यांना प्रोत्साहन: महिलांना शेती व पूरक उद्योगांमध्ये सहभागी होण्यासाठी विशेष प्रोत्साहन व आर्थिक सहाय्य दिलं जाईल.
• ग्रामीण रोजगार निर्मिती: अन्न प्रक्रिया, बियाणे निर्मिती, गोदाम व्यवस्थापन इत्यादी क्षेत्रात रोजगाराच्या संधी निर्माण होतील.
• 36 योजना एकत्र करून एकात्मिक विकास: केंद्र सरकारच्या विविध कृषी योजनांना एकत्र करून शेतकऱ्यांना सर्वांगीण लाभ मिळेल.
• 100 जिल्ह्यांवर विशेष लक्ष: कमी उत्पादकता असलेल्या जिल्ह्यांमध्ये सुधारणा करून देशभर शेतीतील असमतोल दूर केला जाईल.
शेतकऱ्यांनी काय करावे?
• आपल्या जिल्ह्याचा या योजनेत समावेश झाला आहे का, याची माहिती घ्या.
• संबंधित कृषी अधिकारी किंवा ग्रामपंचायत कार्यालयात संपर्क करा.
• आवश्यक कागदपत्रे जसे की आधार कार्ड, 7/12 उतारा, बँक खाते, पीक पद्धती यांची तयारी ठेवा.
• योजना पोर्टलवर नोंदणी करून अर्ज करा.
PM Dhan Dhanaya Krishi Yojana 2025
पंतप्रधान धनधान्य कृषी योजना ही केवळ एक योजना नाही, तर ती देशातील कृषी क्षेत्राच्या पुनरुत्थानाची सुरुवात आहे. शेतीला पुन्हा एकदा फायदेशीर बनवण्याचा, शेतकऱ्यांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम करण्याचा आणि ग्रामीण भारतात समृद्धी आणण्याचा हा प्रयत्न आहे.
या योजनेमुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढेल, शेतीत टिकाव व शाश्वतता येईल, आणि कृषी क्षेत्र पुन्हा एकदा भारताच्या प्रगतीचे चालक बनू शकेल.